Osteonekroz (aynı zamanda avasküler nekroz veya kemik ölümü olarak da bilinir), kemik dokusunun kan akışının yetersizliği nedeniyle ölmesi durumudur. Bu, kemik yapısının zayıflamasına, çökmesine ve eklem fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilir. Dirsek eklemi gibi bölgelerde görülebilir, ancak daha sık kalça, diz, omuz veya ayak bileği gibi eklemlerde rastlanır. Aşağıda osteonekrozun nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri ve tedavi seçenekleri detaylıca açıklanmıştır.

Osteonekrozun Nedenleri

Osteonekroz, kan akışını kesintiye uğratan çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir:

1. Travma: Kırık veya çıkık gibi yaralanmalar kan damarlarını zedeleyebilir.
2. Steroid Kullanımı: Uzun süreli veya yüksek doz kortikosteroid kullanımı (örn. prednizon) riski artırır.
3. Alkol Tüketimi: Aşırı alkol, yağ birikimini artırarak kan akışını engelleyebilir.
4. Medikal Durumlar:
   • Orak hücre anemisi
   • Lupus
   • Diyabet
   • Kan pıhtılaşma bozuklukları
   • HIV
5. Kemoterapi veya Radyasyon: Kemik dokusuna zarar verebilir.
6. İdiyopatik: Bazen neden bilinmez.

Belirtiler

Osteonekrozun belirtileri, hastalığın evresine bağlı olarak değişir:

• Erken Evre: Genellikle belirti yoktur veya hafif ağrı hissedilir.
• İlerleyen Evre:
  • Eklemde ağrı (özellikle yük bindirildiğinde, örn. hareketle)
  • Hareket kısıtlılığı
  • Eklem sertliği
  • Gece ağrıları
• İleri Evre: Kemik çökmesi sonucu eklem deformitesi, şiddetli ağrı ve fonksiyon kaybı.

Dirsek osteonekrozunda ağrı genellikle dirsek hareketleriyle artar ve kolun kullanımını zorlaştırır.

Tanı Yöntemleri

1. Fiziksel Muayene: Doktor, ağrı ve hareket kısıtlılığını değerlendirir.
2. Görüntüleme:
   • Röntgen: Erken evrede normal görünebilir, ileri evrede kemik çökmesi tespit edilir.
   • Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Erken evrede kemik dokusundaki değişiklikleri gösterir, en hassas yöntemdir.
   • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kemik yapısındaki hasarı detaylandırır.
   • Kemik Sintigrafisi: Kan akışındaki anormallikleri tespit edebilir.
3. Kan Testleri: Altta yatan hastalıkları (örn. pıhtılaşma bozuklukları) araştırmak için.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi, osteonekrozun evresine, etkilenen bölgeye (örn. dirsek) ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Amaç, ağrıyı azaltmak, eklem fonksiyonunu korumak ve kemik çökmesini önlemektir.

1. Konservatif (Cerrahi Olmayan) Tedaviler

Genellikle erken evrelerde (Evre 1-2) uygulanır:

• Dinlenme ve Aktivite Kısıtlaması: Dirseğe yük binmesini önlemek için atel veya kısıtlayıcı hareketler.
• İlaçlar:
  • Nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) ağrıyı azaltır.
  • Bisfosfonatlar kemik kaybını yavaşlatabilir (nadiren kullanılır).
  • Kan sulandırıcılar, pıhtılaşma sorunları varsa.
• Fizyoterapi: Eklem hareket açıklığını korumak ve kasları güçlendirmek için.
• Hiperbarik Oksijen Tedavisi: Kan akışını artırmak için oksijen tedavisi (nadiren).
• ESWT (Şok Dalga Tedavisi): Kemik iyileşmesini teşvik edebilir.

2. Cerrahi Tedaviler

İleri evrelerde (Evre 3-4) veya konservatif tedavilere yanıt alınmadığında gerekir:

• Kemik Dekompresyonu (Core Decompression): Erken evrelerde, kemik içindeki basıncı azaltmak ve kan akışını artırmak için kemikte delik açılır.
• Kemik Grefti: Hasarlı bölgeye sağlıklı kemik dokusu nakli yapılır.
• Osteotomi: Kemik şeklinin düzeltilmesi için kesilip yeniden yapılandırılması.
• Artroplasti (Dirsek Protezi): Dirsek ekleminin ciddi şekilde hasar gördüğü durumlarda yapay eklemle değiştirilmesi.
• Artrodez (Eklem Füzyonu): Nadiren, eklemin sabitlenmesi için kemiklerin birleştirilmesi.

İyileşme Süreci

• Konservatif Tedavi: Aylar sürebilir, düzenli takip gerekir.
• Cerrahi:
  • Dekompresyon: 6-12 hafta içinde iyileşme.
  • Protez: 3-6 ay rehabilitasyon, fizyoterapiyle.
• Rehabilitasyon: Dirsek hareketliliğini ve gücünü geri kazanmak için fizyoterapi şarttır.

Riskler ve Komplikasyonlar

• Eklemde kalıcı hasar veya artrit gelişimi
• Cerrahi sonrası enfeksiyon
• Tekrarlayan osteonekroz
• Hareket kısıtlılığı

Dirsek Osteonekrozu Özellikleri

Dirsek osteonekrozu, diğer eklemlere (örn. kalça) göre daha az yaygındır. Genellikle travma, steroid kullanımı veya altta yatan sistemik hastalıklarla ilişkilidir. Dirsekte ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı öne çıkar. Tedavi, diğer bölgelerdeki osteonekrozla benzerdir, ancak dirsek protezi gibi işlemler daha karmaşık olabilir.

Öneriler

• Erken Tanı: Ağrı veya hareket kısıtlılığı fark ederseniz, hemen bir ortopedi uzmanına başvurun. MR erken teşhiste kritik.
• Risk Faktörlerini Azaltın: Alkolü sınırlayın, steroid kullanımını doktor kontrolünde yapın.
• Doktor Seçimi: Osteonekroz veya dirsek cerrahisi konusunda deneyimli bir uzman seçin.
• Rehabilitasyon: Cerrahi sonrası fizyoterapiye uyum, fonksiyon kaybını önler.